Matura z języka polskiego to wyjątkowe wyzwanie, które stawia przed młodymi ludźmi nie tylko konieczność opanowania reguł gramatycznych czy umiejętności redakcyjnych (sprawdź jak napisać wypracowanie), ale przede wszystkim znajomość klasyki literatury polskiej (też warto sprawdzić listę jawnych pytań na egzamin ustny).
Uczniowie stają przed wyjątkową szansą – szansą na spotkanie z wielkimi dziełami literatury, które nie tylko przygotują ich do sprawdzenia wiedzy, ale również otworzą drzwi do głębszego zrozumienia świata. Lektury obowiązkowe na maturze nie są jedynie listą pozycji do przebrnięcia. Są jak bramy do świata wyobraźni, złożone z wielu warstw znaczeniowych, które kształtują naszą wrażliwość na sztukę słowa. To podróż przez różnorodne społeczne, kulturowe i psychologiczne krajobrazy, które kształtują naszą percepcję literatury.
Oto lista lektur obowiązkowych na rok 2024:
Poziom podstawowy
1. Utwory literackie – epickie i dramatyczne – poznawane w całości
Na egzaminie maturalnym obowiązuje znajomość całego utworu:
- Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja
- Sofokles, Antygona
- Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
- William Szekspir, Makbet
- Molier, Skąpiec
- Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod; Dziady cz. III
- Juliusz Słowacki, Kordian
- Bolesław Prus, Lalka
- Eliza Orzeszkowa, Gloria victis
- Henryk Sienkiewicz, Potop
- Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara
- Stanisław Wyspiański, Wesele
- Stefan Żeromski, Przedwiośnie
- Tadeusz Borowski, opowiadania: Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
- Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
- Albert Camus, Dżuma
- George Orwell, Rok 1984
- Sławomir Mrożek, Tango
- Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii)
- Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych)
- Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie)
- Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach)
2. Utwory literackie (epickie i dramatyczne) poznawane we fragmentach:
- Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana
- Homer, Iliada (fragmenty)
- Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
- Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty)
- Dante Alighieri, Boska Komedia (fragmenty)
- Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty)
- Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty)
3. Utwory poetyckie (na egzaminie nie będzie sprawdzana znajomość treści wierszy):
- Horacy – wybrane utwory
- Bogurodzica
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; Tren IX, Tren X, Tren XI, Tren XIX;
- wybrane wiersze następujących poetów:
- Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński
- Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
- Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
- Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze
- Juliusz Słowacki, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój
- wybrane wiersze następujących poetów:
- Cyprian Kamil Norwid, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu migracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego Miasta, Stanisław Barańczak, Wojciech Wencel
- wybrane utwory okresu stanu wojennego
4. Inne
- Powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego oraz Agnieszki Osieckiej.
Pamiętaj!
W wypracowaniu na poziomie podstawowym możesz również odwołać się do lektur obowiązkowych – utworów epickich i dramatycznych – ujętych w wymaganiach egzaminacyjnych dla poziomu rozszerzonego:
- Homer, Odyseja (fragmenty)
- Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty)
- Platon, Państwo (fragmenty)
- św. Augustyn, Wyznania (fragmenty)
- św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty)
- Michel de Montaigne, Próby (fragmenty)
- William Szekspir, Hamlet
- Juliusz Słowacki, Lilla Weneda
- Zygmunt Krasiński, Nie-Boska Komedia
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary)
- Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa
- Franz Kafka, Proces (fragmenty)
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe
- Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania
Nie zapomnij!
W wypracowaniu na poziomie podstawowym możesz także odwołać się do lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej dla zakresu podstawowego i rozszerzonego, nieujętych w wymaganiach egzaminacyjnych:
Poziom podstawowy
- William Szekspir, Romeo i Julia
- Ignacy Krasicki, wybrane satyry
- Adam Mickiewicz, wybrane ballady, w tym Romantyczność
- Bolesław Prus, Z legend dawnego Egiptu
- Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień)
- Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony…
- Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty)
- Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty)
- Antoni Libera, Madame
- Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty)
- Ponadto z zakresu szkoły podstawowej: Zemsta Aleksandra Fredry
Poziom rozszerzony
- Arystofanes, Chmury
- Wergiliusz, Eneida (fragmenty)
- François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty)
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki)
- Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie
- Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku
Poziom rozszerzony
1. Utwory literackie – epickie i dramatyczne – poznawane w całości
- William Szekspir, Hamlet
- Juliusz Słowacki, Lilla Weneda
- Zygmunt Krasiński, Nie-Boska Komedia
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary)
- Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe
- Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania.
2. Utwory literackie (epickie i dramatyczne) poznawane we fragmentach
- Homer, Odyseja (fragmenty)
- Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty)
- Platon, Państwo (fragmenty)
- św. Augustyn, Wyznania (fragmenty)
- św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty)
- Michel de Montaigne, Próby (fragmenty)
- Franz Kafka, Proces (fragmenty).
3. Utwory poetyckie (na egzaminie nie będzie sprawdzana znajomość treści wierszy)
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki)
- Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny – rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty)
- wybrane wiersze następujących poetów: Józefa Czechowicza, Tadeusza Gajcego, Mirona Białoszewskiego.
4. Inne
Wybrane eseje następujących autorów: Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze).
Podsumowanie
Lektury obowiązkowe na maturze z języka polskiego to nie tylko środki do osiągnięcia sukcesu na egzaminie, ale przede wszystkim klucze do zrozumienia bogactwa literatury oraz ludzkiej natury. Każda z tych lektur jest jak okno, przez które uczniowie mogą zajrzeć w różnorodne krajobrazy społeczne, kulturowe i psychologiczne. To okazja do zanurzenia się w świat emocji, społecznych konfliktów i filozoficznych rozważań. Dlatego, zgłębiając te dzieła, nie tylko przygotowujemy się do egzaminu maturalnego, ale również kształtujemy naszą wrażliwość literacką i rozwijamy umiejętność zrozumienia świata. Powodzenia w podróży przez świat literatury polskiej!
